Różne technologie budowy domów z bali

Bale do budowy domów zazwyczaj wykonuje się z takich gatunków drewna jak sosna i jodła, rzadziej świerk i modrzew. Są one impregnowane zanurzeniowo albo poprzez malowanie. Używa się do tego specjalnych środków ogniochronnych i grzybobójczych.

Do budowy wykorzystuje się bale suche lub mokre (tzw. zielone). Suche mają wilgotność od 14% do 19%, mokre powyżej 19%. Bale suche są sezonowane lub suszone komorowo. Suszenie komorowe niszczy owady i grzyby. Drewno mokre z czasem traci wilgoć i wysycha. Wtedy budynek osiada. Z tego powodu w trakcie użytkowania domu na ścianach wykonanych z bali zielonych mogą pojawić się rysy i pęknięcia. Jest to zjawisko normalne. W tym przypadku ściany działowe, okna i drzwi, wewnętrzna obudowa ścian z płyt gipsowo-kartonowych muszą być montowane w specjalny sposób – tak, by nie zostały uszkodzone podczas osiadania budynku.

Domy z bali, niezależnie od technologii, opierają się na takich samych fundamentach jak murowane – na płycie fundamentowej lub ścianach fundamentowych wspartych na ławach. Ścianki działowe mają zazwyczaj konstrukcję szkieletową drewnianą. Stropy wykonuje się z bali lub lekkiej konstrukcji drewnianej. Od dołu wykańcza się je płytami gipsowo-kartonowymi, boazerią lub pozostawia się widoczne belki. Dachy wykonuje się tak, jak w budynkach murowanych. Jeśli inwestor chce, by konstrukcja dachu była widoczna, ocieplenie układa się na krokwiach. Różnice pomiędzy poszczególnymi technologiami dotyczą ścian zewnętrznych. Bale zazwyczaj wykonuje się z litego drewna, a ściany dodatkowo ociepla od wewnątrz. Są one także wykonywane z drewna klejonego oraz jako elementy prefabrykowane.

Na ścianach wykonanych z bali zielonych mogą pojawić się rysy i pęknięcia. Jest to zjawisko normalne. W tym przypadku m.in. ściany działowe, okna i drzwi  muszą być montowane w specjalny sposób – tak, by nie zostały uszkodzone podczas osiadania budynku.

Wyróżnia się dwa główne rodzaje konstrukcji ścian domów z bali. W najbardziej popularnej, zwanej wieńcową (węgłową) lub zrębową, bale układa się poziomo jeden na drugim. Drugi rodzaj to konstrukcja sumikowo-łątkowa. W tym systemie stosuje się dwa rodzaje elementów: pionowe nazywane łątkami i układane pomiędzy nimi - poziome - tzw. sumiki.

Ściany z bali pełnych bez ocieplenia

W tej technologii wykorzystuje się do budowy ścian zewnętrznych bale pełne, z litego drewna. Ściany te nie mają ocieplenia i innych warstw. Wykorzystuje się bale o różnych przekrojach, dające odmienne wykończenie ściany. Najbardziej popularne są 4 rodzaje bali:

- klasyczne – mają wewnętrzną stronę prostą, a zewnętrzną zaokrągloną,

- okrągłe pełne,

- dwustronnie zaokrąglone,

- prostokątne zwykłe lub prostokątne ze ściętymi krawędziami zewnętrznymi.

Do budowy tego typu ścian jeszcze do niedawna wykorzystywano bale o grubościach 20 cm, 25 cm, 30 cm. W tej chwili, by spełnić wymagania dotyczące izolacyjności cieplnej przegród zewnętrznych, ściana z bali prostokątnych musiałaby mieć grubość ponad 60 cm, a z bali okrągłych ponad 70 cm. Izolacyjność cieplna przegród jest opisywana współczynnikiem przenikania ciepła U – im niższy, tym przegroda ma lepsze właściwości termoizolacyjne. Niektórzy specjaliści uważają, powołując się na inne kraje, w których budownictwo drewniane jest dobrze rozwinięte, że domy z grubych bali pojedynczych (powyżej 20 cm) mogą być wystarczająco ciepłe, mimo że nie będą spełniać wymagań polskich przepisów (twierdzą oni, że polskie normy w zakresie obliczania współczynnika U nie uwzględniają wszystkich właściwości drewna). W Polsce nie ma dla domów z bali osobnych przepisów dotyczących obliczania tego współczynnika. To architekt projektujący budynek przeprowadza odpowiednie obliczenia i podejmuje decyzję, jakiej grubości powinna być ściana, by spełnić wymagania stawiane przez przepisy. Dlatego warto kupić projekt domu drewnianego u sprawdzonego architekta.

W Polsce dla domów z bali nie ma osobnych przepisów dotyczących obliczania współczynnika przenikania ciepła. To architekt projektujący budynek przeprowadza odpowiednie obliczenia i podejmuje decyzję, jakiej grubości powinna być ściana, by spełnić stawiane jej wymagania.

Ściany z bali pełnych z ociepleniem

W tej technologii ściany wykonuje się z cienkich bali z litego drewna, które - by spełnić wymagania przepisów w zakresie izolacyjności cieplnej - muszą zostać ocieplone. Najczęściej stosuje się bale o grubościach od 5 do 25 cm. Jako ocieplenie zazwyczaj stosuje się wełnę mineralną, można też wykorzystać np. włókna celulozowe, wełnę drzewną.

Ściana z bali izolowanych ma następujące warstwy (od zewnątrz):

- bal,

- folia wiatroizolacyjna,

- izolacja cieplna wraz z konstrukcją ścianki albo rusztem drewnianym,

- folia paroizolacyjna,

- deski albo płyty gipsowo-kartonowe.

Grubość poszczególnych warstw dobiera się tak, by uzyskać odpowiedni współczynnik przenikania ciepła U. Na przykład ściana złożona z następujących warstw: drewno o grubości 8 cm, wiatroizolacja, termoizolacja o grubości 12 cm, paroizolacja, deski o grubości 2 cm będzie mieć współczynnik przenikania ciepła w granicach 0,2 W/(m²K) i spełni wymagania obowiązujących przepisów.

W tej technologii duże znaczenie ma kolejność wykonywania poszczególnych warstw w ścianie. Wszystkie warstwy – konstrukcja, ocieplenie, folie, powinny być układane razem. Jeśli najpierw zostanie zbudowana konstrukcja, a później będą montowane wiatro- i paroizolacja, trudno będzie zachować ich ciągłość. Przerwy w folii mogą doprowadzić do przecieków i zawilgocenia ocieplenia, a wilgotna termoizolacja traci swoje właściwości cieplne. Ponadto wcześniejsze ułożenie stropów i ścianek działowych powoduje, że w zasadzie nie da się prawidłowo ułożyć ocieplenia.

Ściany z bali warstwowych

W tej technologii ściany wykonuje się z bali warstwowych, zwanych też balami izolowanymi. Są to bale prefabrykowane, mające zewnętrzne warstwy z drewna, a w środku wypełnione materiałem termoizolacyjnym: wełną mineralną, styropianem, pianką poliuretanową lub granulatem celulozowym. Mają różne przekroje: mogą być wykończone na płasko albo półokrągło. Są bardzo lekkie i mają niski współczynnik przenikania ciepła. Na przykład bal wykonany z desek o grubości 2 cm, wypełniony pianką poliuretanową o grubości 12 cm, ma współczynnik U na poziomie 0,19 W/(m²K).

Ściany z bali klejonych

W tej technologii bale nie są wykonane z litego drewna. Są klejone z co najmniej dwóch kawałków drewna. Podobnie jak w poprzednich technologiach, mogą być - z jednej lub obu stron - płaskie lub półokrągłe.

Którą technologię wybrać?

Jednym z kryteriów wyboru materiału na ściany zewnętrzne domu powinien być współczynnik przenikania ciepła. Im niższy – tym ściana ma lepsze właściwości termoizolacyjne. Drugą istotną kwestią jest wygląd domu. Bez względu na technologię, budynek może wyglądać tak, jakby był wykonany z grubych litych bali. Od środka można wykończyć ściany w dowolny sposób: deski, płyty gipsowo-kartonowe, płytki ceramiczne. Najpopularniejsze są ściany z bali litych ocieplone od wewnątrz wełną mineralną.